Wat vieren Nederlanders op 5 mei, hóe doen ze dat en vooral: wat missen ze nog? Uit recent onderzoek van het Nationaal Comité blijkt onder meer dat er behoefte bestaat aan meer bezinning en diepgang én dat lang niet iedereen weet wat er in zijn omgeving te doen is op Bevrijdingsdag.
Dit jaar vieren we voor de 76e keer Bevrijdingsdag, de behoefte om stil te staan bij het thema vrijheid en de bevrijding is bij veel Nederlanders nog sterk. Om te weten te komen hoe Nederlanders 5 mei vieren en wat ze missen, heeft het comité dit jaar een aanvullend onderzoek laten uitvoeren naar de lokale activiteiten. Waar liggen kansen? Wat kan beter? Hoe blijft het aanbod aansluiten bij de vraag?
De belangrijkste conclusie van dit interne onderzoek is dat er behoefte bestaat aan een lokaler, groter en diverser aanbod. Met meer informatie en gerichtere communicatie daarover zal een grotere groep graag willen blijven meedoen aan de Bevrijdingsdagactiviteiten in de buurt.
Onderzoeksbureau Ruigrok Netpanel deed zowel kwantitatief (1241 personen) als kwalitatief onderzoek onder personen van 16 jaar en ouder die een representatieve weerspiegeling vormen van de Nederlandse bevolking. Daaruit blijkt dat ruim de helft – 55 procent – op die dag stilstaat bij het thema vrijheid en 53 procent bij de bevrijding van Nederland. Gemiddeld 40 procent bezoekt een of meer lokale activiteiten en daarvan is twee derde zeer tevreden. Dat er ook nog veel te winnen is, blijkt uit het feit dat minder dan de helft van de Nederlanders op de hoogte is van wat er bij hen in de buurt georganiseerd wordt.
Bezinning en verdieping
Sinds 1981 worden in alle provincies Bevrijdingsfestivals georganiseerd, waar muziek, feesten en vieren centraal staan. De bezoekers van die festivals zijn over het algemeen erg tevreden. Er is echter ook een grote groep die zich daar niet toe aangetrokken voelt en juist meer behoefte heeft aan bezinning en verdieping. Zij willen stilstaan bij de vrijheid, erop reflecteren en er betekenis aan geven.
Om meer te weten te komen over waar Nederlanders enthousiast van worden, kregen vier focusgroepen van elk zes deelnemers een aantal concrete ideeën voorgelegd. Daarvan werden de Vrijheidsmaaltijden en het delen van verhalen over historische en actuele gebeurtenissen, bijvoorbeeld via theatervoorstellingen, een podcast of een documentaire, enthousiast ontvangen. Ook sportwedstrijden, fietstochten en kleinschalige optredens konden op instemming rekenen.
Rituelen
Het jubileumjaar 2020 verliep heel anders dan gedacht. Heel veel evenementen gingen niet door, maar daar staat tegenover dat er ook spontane nieuwe initiatieven ontstonden. Denk bijvoorbeeld aan de oproep van Claudia de Breij om op 5 mei om 5 voor 5 het lied Zing, vecht, huil, bid… van Ramses Shaffy te draaien en mee te zingen. Aan die oproep is massaal gehoor gegeven.
Opvallend is dat ideeën voor activiteiten met een ritueel karakter een grote groep aanspreken. Een inmiddels bekend fenomeen als de Vrijheidsmaaltijden en de bijbehorende Vrijheidsmaaltijdsoep, die in 2020 werd geïntroduceerd, zijn daar mooie voorbeelden van.
De Vrijheidsmaaltijd wordt inmiddels op honderden locaties in Nederland gehouden. Buurtgenoten schuiven aan om samen te eten en zo kennis te maken met elkaar. Toen die bijeenkomsten in 2020 niet door konden gaan, stelden topkok Joris Bijdendijk en Samuel Levie een speciaal blik Vrijheidsmaaltijdsoep samen. Er werden 7.500 blikken verkocht en nog eens duizenden thuiskoks hebben de soep thuis gemaakt. Of dit initiatief voortgezet gaat worden is onduidelijk, maar het zou zomaar uit kunnen groeien tot een jaarlijks terugkerend ritueel.
Bevrijdingsvuur
Ieder jaar wordt in de nacht van 4 op 5 mei bij Hotel de Wereld in Wageningen het Bevrijdingsvuur ontstoken. Dat wordt door lopers het hele land door gedragen en naar een van de Bevrijdingsfestivals gebracht. Het moment dat de minister-president dat op een van de festivals in ontvangst neemt, geldt als het officiële startschot van de viering van Bevrijdingsdag.
Uit het onderzoek blijkt dat de ondervraagden dat een mooi en betekenisvol moment vindt, maar tegelijkertijd dat er een grote groep is die daar niets of nauwelijks iets van meekrijgt. Een van de vragen die het Nationaal Comité zich daarom stelt is of het bij zou dragen aan een gemeenschappelijk gevoel als 5 mei meer bekende rituelen zou kennen.
Meer en beter communiceren
Hoewel er regionaal en lokaal grote verschillen zijn, zeggen maar vier op de tien ondervraagden dat ze goed op de hoogte zijn van wat er in hun omgeving georganiseerd wordt. Een van de aanbevelingen van de onderzoekers – aan het Nationaal Comité en de lokale comités – is dan ook om het aanbod van 5 mei beter onder de aandacht te brengen. Lang niet iedereen is op de hoogte van wat er op die dag in zijn of haar omgeving te doen is, terwijl twee derde van de mensen die de activiteiten wel bezoeken, daar positief over is. Het is gezellig en zorgt voor verbinding en samenhang in de buurt.
Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr. 19 (voorjaar 2021). Het artikel is geschreven door Linda Huijsmans, de foto is van Jan Bouwhuis.