Corona dwarsboomde de laatste twee edities van de Bevrijdingsfestivals. In 2020 werd er op het laatste moment online geïmproviseerd. Dit jaar zijn alle organiserende comités noodgedwongen maar vol overgave aan de slag gegaan met volledig online alternatieven. Niet de festivals waar ze vooraf op hadden gehoopt. Maar in terugblik een jaar dat meer gebracht heeft dan menigeen zich had kunnen voorstellen.
5 mei is van oudsher verbonden met Wageningen: de stad waar de Canadese generaal Foulkes en de Duitse generaal Blaskowitz in Hotel De Wereld de capitulatievoorwaarden van het Duitse leger ondertekenden. “Vanuit die historie leeft Bevrijdingsdag hier, in de Stad der Bevrijding, sinds jaar en dag heel intens”, zegt Thera Westerhoud van het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945, kortweg Wageningen 45. “En vanuit die historie hebben we altijd al bijzonder veel aandacht voor de inhoud gehad. Daar hebben we dit jaar een nieuwe dimensie aan toegevoegd: een brug naar de toekomst. We hebben gezocht naar wegen om de essentie van vrijheid een nieuwe lading te geven zodat we de viering en bezinning hierover ook kunnen blijven overdragen als er niemand meer is die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt. Om aan de hand van de verhalen van de verschilmakers van toen, de verschilmakers van nu en de toekomst te zoeken.”
In Wageningen is dat onder meer gedaan met een brievenactie die internationale media-aandacht kreeg: schoolkinderen schreven naar veteranen van alle nationaliteiten die op Nederlands grondgebied hebben gevochten. Het leverde naast aandacht ook bijzondere correspondentie op tussen de oude bevrijders van toen en de Wageningse jeugd van nu. Evenals een ander, levend besef van vrijheid bij alle deelnemende kinderen.
Samenwerking
In Rotterdam koos Koen ten Haken met zijn team voor een professionele samenwerking met RTV Rijnmond. Vanaf de Euromast zond Radio Freedom, met zicht op de brandende vrijheidsvlam onder aan de Euromast, de hele dag muziek uit. En maar liefst elf uur aan betekenisvolle interviews en gesprekken. “Wat deze editie zonder publiek ons geleerd heeft,” vertelt Ten Haken, “is vooral dat de inhoudelijke boodschap in toekomstige Bevrijdingsfestivals een veel nadrukkelijker plaats moet krijgen.” Bijvoorbeeld door samen te blijven werken met RTV Rijnmond. “We zijn goed bekeken in de hele regio Rotterdam en trokken ook ontzettend veel online kijkers. Die samenwerking willen we voor de toekomst behouden. Natuurlijk willen we ook graag weer een live festival, om de mensen echt in saamhorigheid en plezier met elkaar te verbinden. Maar ook een serieuze en bestendige samenwerking met de regionale omroep om de inhoudelijke boodschap meer tot z’n recht te laten komen en via de onlinekanalen de jeugd daarmee optimaal te bereiken.”
Vrijheidsmaaltijdsoep
In Leeuwarden heeft de online uitvoering – een gestreamd festival vanuit twee theaters in de stad – vooral de notie gebracht dat het festival nog meer voor de hele provincie moet zijn. Organisator Johan Koster: “Normaal gesproken is het Bevrijdingsfestival Friesland in de praktijk toch vooral een Leeuwardense aangelegenheid. Maar dit jaar zijn we met 300 oude legervoertuigen vanuit heel Nederland met ruim 10.000 blikken Vrijheidsmaaltijdsoep de provincie ingereden om uit te delen aan kwetsbare mensen op meer dan 1000 plaatsen. Dat was niet alleen prachtig om te doen, het leerde ons ook dat het waardevol én belangrijk is, om de boodschap, het belang en de waarde van vrijheid, in de hele provincie actief uit te dragen. En dat zullen we ook zeker blijven doen. Bevrijdingsfestival Friesland gaat in volgende jaren ook echt heel Friesland omvatten.”
Verbinding
Ook binnen het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft de online editie nieuwe inzichten voor de toekomst gebracht. Landelijk festivalcoördinator Piet Slegt: “Normaal vliegen de Ambassadeurs van de Vrijheid van Bevrijdingsfestival naar Bevrijdingsfestival om op te treden en hun verhaal te vertellen. Dit jaar hebben de festivals en het Nationaal Comité 4 en 5 mei de verschillende regio’s als het ware online naar de vliegbasis gevlogen waar alle ambassadeurs – Davina Michelle, Tino Martin en Jonna Fraser – optraden. Daarvoor hebben we een platform gemaakt waar niet alleen het nationale programma te volgen was, maar waar ook alle regionale programma’s gestreamd werden. Die vorm van verbinding willen we behouden. Omdat we zo de veertien afzonderlijke Bevrijdingsfestivals nog meer kunnen verbinden tot een groot nationaal feest waar het vieren van de vrijheid en de inhoudelijke boodschap samenkomen. En we zien ook dat deze online editie daar nieuwe deuren voor heeft geopend. Er is dit jaar door alle betrokkenen aan de ‘achterkant’ zoveel opgetuigd in de vorm van afspraken met mediapartners dat we nu ook een stevige organisatorische basis hebben om op verder te bouwen.”
Een ambitie waar Westerhoud van Wageningen 45 zich helemaal in kan vinden: “Wat de Bevrijdingsfestivals betreft, hoeven we van mij niet meer terug naar het ‘oude normaal’. Ik juich een hybride vorm toe. Omdat je zo meer mensen kunt betrekken en bereiken, meer ruimte hebt voor de inhoud en meer mogelijkheden om de boodschap van deze viering een nieuwe invulling te geven zodat ook toekomstige generaties in elk geval één dag per jaar bewust stil blijven staan bij de kernboodschap van 5 mei. Dat vrijheid, in elke tijd en op elke plaats, altijd een prijs heeft.”
Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr.20 (najaar 2021). Het artikel is geschreven door Timo Waarsenburg, de foto’s zijn van Petra Kroon (Friesland), Jerry Lampen (Rotterdam), Jorrit Lousberg (Wageningen) en Ben Houdijk (Gilze-Rijen).