Concertpianist en componist Iris Hond heeft al op heel wat mooie plekken opgetreden; van de grootsheid van het Concertgebouw in Amsterdam tot de intimiteit van opvanglocaties voor dak-en thuisloze mensen. Ditmaal is het een podium op de Amstel, ter ere van 80 jaar bevrijding. Een bijzonder moment. “Ik voel het gewicht.”
In tijden als deze, waarin de echo’s van de Tweede Wereldoorlog dreigen te verstommen en nieuwe conflicten aan de randen van Europa woeden, is het des te meer van belang om de herdenking en viering te omarmen, vindt Hond. “Tijdens het 5 mei-concert speel ik ter ere van het verleden, voor de overlevenden en de nabestaanden. Maar ik speel ook voor alle mensen die nu in oorlog leven of mensen kennen in door oorlog verscheurde landen. Voor mij reikt vrijheid verder dan fysieke grenzen; het omvat ook mentale vrijheid – het vermogen om authentiek te zijn, om je vrij te kunnen voelen en te kunnen uiten. Het is mijn diepe overtuiging dat we jongere generaties moeten betrekken bij dit besef. Want we maken allemaal deel uit van die geschiedenis. Wij staan op de schouders van onze voorouders, en het is onze plicht om hun verhalen en ervaringen levend te houden.”
Verleden en heden
De pianiste ziet het 5 mei-optreden als “een krachtig tegengeluid tegen polarisatie en oorlogsgruwelen”. “Muziek bevrijdt enorm. In de meest tragische omstandigheden wordt vaak nog muziek gemaakt. Elke keer weer merk ik hoe muziek mensen verbindt.” Iris Hond is van vaderskant Joods. Als meisje voelde ze de pijn en het verdriet van haar vader, maar kon ze het niet goed plaatsen. “Mijn opa Salomon Hond was met zijn moeder ondergedoken. Na de oorlog waren zij de enigen van de familie die de oorlog overleefd hadden. Mijn vader is vernoemd naar de onderduikvader van mijn opa, die Steven heette.” Terugkerende nachtmerries over achternagezeten worden en moeten schuilen had Iris als kind, “Hele films speelden zich ‘s nachts in mijn hoofd af ”, haar vader had onverklaarbare angsten. In 2022 togen vader en dochter naar voormalig concentratiekamp Auschwitz. Ze ontdekten talloze ‘Hond’-slachtoffers in de eindeloze namenlijst. Ze kon het verdriet van haar vader en andere familieleden beter plaatsen na dit bezoek. “Mijn vader is meer open gaan staan voor de pijn om de vermoorde familieleden. Ik voel het meegedragen verleden, maar het is lichter geworden. Mijn vader en ik kunnen elkaar nu in de ogen kijken en begrijpen.”
De tocht gaf haar eveneens een belangrijk filosofisch inzicht: “Als je licht werpt op de schaduw, gaat de schaduw weg.” In 2025 was ze in Herinneringscentrum Kamp Westerbork in Drenthe. “Eervol en confronterend tegelijk,” vertelt ze, “om een aantal van de namen van gedeporteerden voor te lezen.” “Het uitspreken van die namen, één voor één, bracht de gruwelijke realiteit van weggevaagde gezinnen, van baby’s tot grootouders, weer tot leven. Zes dagen en vijf nachten lang ging dit voorlezen door, het maakte op mij een onuitwisbare indruk van de omvang van het leed.”
Licht en donker
Muziek maken, dat is háár bijdrage in het omzetten van pijn en verdriet in iets positiefs. In overleg met de organisatie besliste Hond wat haar muzikale aandeel wordt op Bevrijdingsdag. Op het programma staat haar allereerste geschreven compositie. Ze was elf jaar toen ze het componeerde. “Mijn hart was gebroken door het plotselinge verlies van een dierbare vriendin, en mijn vader zei toen iets wat me nooit meer heeft losgelaten: ‘Gebruik je verdriet als inspiratie, transformeer het tot iets moois’. Die woorden bleven maar door mijn hoofd spoken, en midden in de nacht kroop ik achter de piano. Daar, in die stille uren, ontstond mijn eerste muziekstuk, een eerbetoon aan mijn vriendinnetje. Het was een moment van pure bevrijding; de melodie vloeide voort uit mijn verdriet en gaf er een nieuwe vorm aan.” Het andere stuk is van de Italiaanse componist Einaudi. “Zijn muziek heeft een unieke kracht; hij weet mensen te raken en te verbinden zoals geen ander. Met deze twee stukken zal ik alles wat in mij zit geven om het publiek te laten horen hoe die transformatie werkt, van donker naar licht.”
Over Iris Hond
Iris Hond (1987) is concertpianist en componist. Summa cum laude rondde Hond het conservatorium in Den Haag af. Ze componeert haar eigen muziek, geeft internationaal concerten en zet zich in voor de Iris Hond Foundation, die muziek brengt naar dak- en thuisloze mensen en andere kwetsbare groepen in onze samenleving. Onlangs zat ze aan tafel bij Bar Laat om te spreken over de gevonden stukken van Chopin en was ze te horen bij het programma Podium Klassiek. Hond behoort tot de derde generatie oorlogsgetroffenen, haar grootvader Salomon was Joods. Ze treedt dit jaar op bij het 5 mei-concert.
Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr. 27 (voorjaar 2025). Het artikel is geschreven door Larissa Pans, de foto is van Feriet Tunc.