Het monument
Vorm en materiaal
Het monument op De Paasheuvel te Vierhouten (gemeente Nunspeet) bestaat uit twee onderdelen: een bronzen Herdenkingszuil waarop namen zijn aangebracht en een bronzen luidklok.
Tekst
De tekst op de klok luidt:
‘1940-1945
ALS BLIJVENDE HERINNERING AAN ONZE JONGE KAMERADEN,
DIE STIERVEN VOOR DE VRIJHEID, ROEPT MIJN STEM VAN DE PAASHEUVEL
OM HUN VOORBEELD NIET TE VERGETEN EN TE BLIJVEN GETUIGEN
VOOR VREDE, VRIJHEID EN VRIENDSCHAP.
PINKSTERFEEST 1947′.
De tekst op de zuil luidt:
‘ZIJ WAREN NOG JONG
EN WILDEN EEN BETERE WERELD,
ONZE VRIENDEN VAN DE ARBEIDERS JEUGD CENTRALE,
DIE IN DE JAREN 1940- 1945 OMKWAMEN
DOOR BRUUT GEWELD.
LAAT HUN NAMEN TEKENS ZIJN OP DE WEG
NAAR VRIJHEID, VREDE EN VRIENDSCHAP.’
Onder deze tekst staan ruim 400 namen van AJC-leden die tijdens de oorlog zijn omgekomen.
Wijziging
De bronzen luidklok is tijdens het Pinksterfeest in 1947 als monument ingewijd. Bij de luidklok was een gecalligrafeerde dodenlijst van de op dat moment bekende doden geplaatst. Op 24 september 1983 is er naast de luidklok een bronzen gedenkzuil onthuld, naar ontwerp van Bé van Aalderen en uitgevoerd door de Nederlandse Klokkegieterij Eijsbouts te Asten. Op dit monument zijn de namen van de eerdere dodenlijst opgenomen en aangevuld met de namen van de slachtoffers die later pas bekend zijn geworden.
De geschiedenis
De Herdenkingszuil en de luidklok bij De Paasheuvel te Vierhouten (gemeente Nunspeet) herinneren aan de leden van de Arbeiders Jeugd Centrale die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen.
De Arbeiders Jeugd Centrale werd op 18 maart 1918 opgericht door de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) en het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV). De organisatie richtte zich op het opvoeden en ontwikkelen van de arbeidersjeugd, zowel in een lichamelijke als in een geestelijke zin. De AJC was een organisatie met een geheel eigen stijl en karakteristieke omgangsvormen – zonder tabak of alcohol, met een eigen manier van kleden, vrijetijdsbesteding en feest vieren. Na de inval van de Duitsers hief de AJC zichzelf op in augustus 1940. Ondergronds gingen de activiteiten van de AJC door. Na de oorlog werd de AJC snel heropgericht. In 1959 werd de AJC opgeheven nadat ze al jaren te kampen hadden gehad met een teruglopend ledenaantal.
In 1922 kocht de AJC een kale heuveltop genaamd ‘de Paasheuvel’ te Vierhouten. Hier werd het kampeer- en samenkomstterrein van de AJC ingericht. In juni 1923 werd op de heuveltop het kamphuis De Paasheuvel naar ontwerp van Jo Mulder gebouwd. Naast het kamphuis De Paasheuvel zijn de Herdenkingszuil en de luidklok geplaatst. Op de gedenkzuil staan de namen vermeld van de meer dan 400 AJC leden die tijdens de oorlog zijn omgekomen. Vele van de namen op de gedenkzuil zijn namen van Joodse oorlogsslachtoffers.
De namen van de tijdens de oorlog omgekomen leden van de AJC staan vermeld in de publicatie Onze jeugd behoort de morgen… De geschiedenis van de AJC in Oorlogstijd van Geertje Marianne Naarden. Deze namen zijn ook terug te vinden op de Herdenkingszuil in Vierhouten. De namen luiden als volgt:
Jacques Aa, Hansje Aandagt, Arie Addicks, Ab Adelaar, Emiel Adelaar, Lientje Agsteribbe, Max Agsteribbe, Sara Agsteribbe, Henny Aluin, Lien Aluin, Stella Aluin, Izaäk van Amstel, Greet Appelboom, Manie Appelboom, Sem Appelboom, Fré Arbeid, Gerda Arbeid, Henny Arbeid, Sal Arbeid, Jacques Arons, Leo Aussen, Roza Aussen-Kleerekoper, Luitje Bakker, Rinus Bakker, Jopie Barkelo, Stelleke Barmes, Meijer Batavier, Bep Baune-Sarfaty, Aad van Beek, Max de Beer, Flip van Beets, Sam Berclouw, Barend Berlijn, Nico Betel, Simon Betel, Chelly Betel-Polak, Mau van Bienen, Jan Bierman, Sal Bierman, Sientje Bierman, Flip Blanes, Jet Blanes-Polak, Max Bleekrode, Frank Bles, Max Blik, David Blitz, Dora Blitz-Prijs, Maurice Blitz, Nettie Blog, Siep Bomas-Appelboom, Betty Bonn, Herman Bonn, Annie Bonn-van Cauveren, Fie Bonte
Mau Bonte, Herman Borzykowsky, Jan Bouber, Benny Brander, Jan Bresser, Maartje Bresser-Smit, Krijn Breur, Tia Broekman, Mimi Bronkhorst, Jo van Cauveren, Annie Cohen, Fré Cohen, Max Cohen, Sam Cohen, Janny Deen, Herman Degen, Bella Degen-Blanes, Jacob van Delft, Hijman Doof, Janny Doof, Suze Doof, Zus Doof-Sterk, David Dotsch, Rob Douma, Bernard Dresden, Betty Dresden, Deborah Dresden, Jacques Dresden, Roosje Dresden, Simon Dresden, Henk van Dijk, Guus Eliazer, Harry Elzas, Richard Elzas, Celien van Emden, Fietje van Emden, Riekie van Emden, Thijs Emous, Jan v.d.Ende, Hans Engelander, Leo Engelander, Jo Engelander-Blanes, Doortje Englander, Greet Erwteman, Ali Finsi, Wim Flipse, Wim Folkers, Hijman Fontijn, Jaap Frank, Saar Frank, Sam Frank, Esther Frank-Bierman, Bertus v.d.Geest
Aaron van Gelder, Bram van Gelder, Vera van Gelder, Jo Geldhof, Jo Glasbeek, Appie Gobits, Eva Gobits, Greetje Gobits, Sieg Goudeket, Jan de Graaf, Lena Granaat, les Groen, Katrien Groen, Dina Groenteman, Max Groenteman, Jannie de Groot, Mautje de Groot, Bertus van Grouw, Hartog Hagenaar, Ab Hakker, Simona Hakker-Biet, Loekie Halberstadt, Jannie Hamburger, Frits Hamme, Freddie Hart, Rosa Hart, Sal Hart, Tilly Hartog, Gerrie Haspers, Nolly Hekster, Simon Hekster, Chris Heynings, Andries v.d.Hoeden, Ies v.d.Hoeden, Homme Hoekstra, Henk Hofstra, Henk Höften, Ap de Hond, Aad van Horik, Jacques Houtkruyer, Ju Houtkruyer, Saar Houtkruyer-Arons, Frieda Hijman, Mina de Jong, Sipora de Jong, Jetty Kaas, Maup Kan, Esther v.d.Kar, Ies v.d.Kar, Chel v.d.Kar-Kops, Gerrit Kastein, Julie Keizer, Max van Kleef, Lena van Kleef-van West
Arie Klein, Arie Kleinkramer, Gerrit Kleinkramer, Bep Kleinkramer-van Praag, Tonia Koetsier, Gonnie Kogel, Bob Kok, Hetty Kok, Max Kok, Duifje Kok-Vuysje, Willy Kooker, Manie Kool, Sal Koopman, Elie Kops, Ju Kops, Tilly Kops, Liesje Kops-van Cauveren, Jeanneke Korper-Sarfaty, Jacques van Krefeld, Reina Kroonenberg, Tobie Kropveld, Roosje Kropveld-Koster, Henk Krüg, Jo Kuiper, Jan Kuypers, Bert Lakmaker, Gerrit Lakmaker, Rinus Landstra, Henny de Lange, Wibo Lans, Piet Laroo, Engel van Leeuwen, Riek van Leeuwen, Gerben Lenstra, Jan Letterie, Piet Liewes, Piet Ligtvoet, Esther Linda, Wim Lindenberg, Gerrit Lisser, Chelly van Lochem, Jaap van Lochem, Ab Lopes Cardozo, Philip Lopes Cardozo, Roza Lopes Cardozo, Bram Lopes Dias, Jacques Lopes Dias, Leo Lopes Dias, Annie Lopes Dias-Groenteman
Ab Lopes de Leaô Laguna, Henk Ludemann, Jaap Maltha, Piet Maltha, Greet Marcus, Janny Mechanicus, Leo Mechanicus, Sera Mechanicus, Harry Melhado, Floortje Melkman, Hartog Melkman, Jaap Melkman, Karel Mesritz, Mau Messias, Sal Metzelaar, Piet Mielo, Jacques Mok, Janny Mok, Jan Molenaar, Janus Monster, Wout de Moor, Jaap van Moppes, Annie Morpurgo, Roosje Mozes, Henny Mug, Jaap Mug, Miriam Mug, Kathy Nabarro, Richard Nol, Claartje v.d.Noot, Loe v.d.Noot, Hans Nunes Nabarro, Bram Nunes Vaz, Henny Nijhof, Piet Oosting, Kitty Orgelist, Bram Ossedrijver, Leo Outs, Klara Pach, Roza Pach, Kitty de Pauw, Huib Pauwen, Fie Peereboom, Mikkie Pekel, Elie Peper, Jo Peper, Sina Peper-Beets, Bertus Pessink, Bep Piller, Frits Piller, Greet Piller, Lientje Piller, Lies Piller, Mau Piller, Jaap Polak, Liesje Polak, Sal Polak, Sam Polak
Sonja Polak-Diamant, Nel Polman, Hartog Porcelijn, Bernard Posthumus, Roosje Pot, Bert van Praag, Flip van Praag, Ies van Praag, Janny van Praag, Liesbeth van Praag, Chel Presser, Siep Presser, Ab Pronkhorst, Jo Pronkhorst, Jo Pront, Piet Punselie, Leen Reedijk, Jacob Reens, Koosje Reens, Bertus Rima, Jopie Rimini, Frans Robbe, Frits Robles, Max Rodrigues, Les Rodrigues-de Zwarte, Molly Roeg, Ab Rood, Liesje Rood, Sam Rood, Bep Rood-Trompetter, Gien Roodvelt, Jules Rozelaar, Max Rozendaal, Max Salomons, Tini Salomons, Lena Samson, Herman Samsonowits, Alex Sante, Maurits Santen, Annie Santiël, Liesje Santilhano, Herman Sarfaty, Jacques Schatz, Bep Scheffer, Claartje Schelvis, Jaap Schelvis, Chel Schelvis-Borzykowsky, Saar Schelvis-Piller, Lena van Schie-Geldhof, Jaap Schouten, Mijntje Schuit, Philip Slier, Max v.d.Sluis, Luit Smid
Nico Snijders, Floor Soubice, Chel Spaans – Spier, Til Spier, Eva Spijer, Harmanus Nadus Steentjes, Bram Sterk, Pim Stern, Ab Stodel, Hella Stodel-Borzykowsky, Anton Stolk, Denny Stork, Wim Streur, Trees Swaab, Sam Swaap, Willy Swart, Max Tailleur, Selma Tailleur, Barend Tak, Emmo Tammes, Sal Tartaas, Hijman van Thijn, Gien van Thijn-Kok, David Tokkie, Bobbie Valença, David Valença, Jack Valença, Manie Valença, Stella Valença-Schijveschuurder, Ab de Valença, Rosien de Valença-Turfreier, Chel Veffer, Ab Velleman, Greet Velleman-de Gorter, Ben Verdoner, Jacques Verdoner, Frans Verhulsdonck, Maarten Verkerk, Adam Versteeg, Fem Vigeveno, Max Visjager, Frieda Viskoop, Mau Viskoop, Hildo Visser, Willy Vleeschouwer, Jaap Vogel, Sal Vogel, Hanna Voorzanger, Betty Vos, Jo Vos, Ab de Vries, Bep de Vries, Henny de Vries, Jo de Vries, Leo de Vries
Cor van Vugt, Louis Vuysje, Sam Waas, Annie Wertheim, Jo van Wezel, Wies van Wezel, Annie van Wingerden, Bernard Winnik, David Winnik, Leendert Wins, Tinus Woerlee, Art Wolff, Henk van Woudenberg, Eva Woudhuysen, Jo Woudhuysen, Veronica Woudhuysen, Gerard van Wijland, Fred Wijnman, Janny Wijnschenk, Karel van Zalen, Alex Zante, Jack Zante, Selma Zante, Gerrit de Zeeuw, Ies de Zoete, Pam de Zoete, Lientje de Zoete-Dresden, Esther de Zoete-Groenteman, Han van Zomeren, Jan Zwanenburg, Annie Zwart, Joop de Zwart, Bram v.d.Zijl, Lena v.d.Zijl.
Onthulling
Op 25 mei 1947 werd tijdens het AJC Pinksterfeest de klokkestoel met de bronzen luidklok onthuld. Op 24 september 1983 kreeg de luidklok, bij de onthulling van de bronzen Herdenkingszuil, daarnaast een definitieve plaats.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De Herdenkingszuil en de luidklok zijn geplaatst naast het kamphuis De Paasheuvel op het voormalige kampterrein van de Arbeiders Jeugd Centrale te Vierhouten.
Digitaal Joods Monument
De meeste joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staan, zijn tevens opgenomen in het ‘Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland‘. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.
Onder het kopje ‘Geschiedenis’ op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.
Bronnen
- Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Gelderland van H. Hamburger en J.C Regtien, met medewerking van Fr. van Echten (Bedum, Uitgeverij Profiel, 2005). ISBN 90 5294 333 8;
- Onze jeugd behoort de morgen… De geschiedenis van de AJC in oorlogstijd van G.M. Naarden (Amsterdam, Stichting beheer IISG 1989). ISBN 90 6861 041 4;
- Paasheuvelgroep Vakantiecentra;
- International Institute of Social History, Archief AJC;
- De heer J. de Moor, Stichting Onderzoek AJC;
- Reformatorisch Dagblad. ‘Raadsel rond Elspeets oorlogsgraf‘.
