Nijkerk, ‘Joods monument’

Vorm en materiaal
Het ‘Joods monument’ in Nijkerk is een gedenksteen in de vorm van een davidster. Zes driehoeken zijn bevestigd op bakstenen muurtjes. Vijf van de driehoeken zijn bedekt met witte en blauwe tegels. Op de bovenste driehoek is een in rood omlijste gedenkplaat bevestigd, met aan weerszijden een bronzen thorarol. Uit de voegen van de muurtjes loopt cement, waardoor het lijkt alsof de stenen huilen. In de gedenksteen zijn drie tranen van glas ingemetseld. Twee tranen bevatten een sleutel van de voormalige Nijkerkse synagoge. Het monument is 2 meter hoog, 2 meter breed en 2 meter diep.

Op de gedenkplaat zijn de namen van 44 joodse oorlogsslachtoffers uit Nijkerk aangebracht. De namen worden weergegeven in het lettertype Mitswah.

Symboliek
De grote sleutel symboliseert de vroegere vitale joodse gemeenschap van Nijkerk. De traan zonder sleutel geeft de leegte weer, die is ontstaan door de verdwijning van deze groep mensen. De kleine sleutel verwijst naar de hoop op een nieuwe toekomst, waar plaats is voor alle mensen. De kleuren wit en blauw zijn ontleend aan de Israëlische vlag. Samen met het rood vormen zij tevens de Nederlandse vlag.

Kunstenares Marga Vogel omschreef het ontwerp als volgt: ‘Het geheel van driehoeken loopt zeer geleidelijk op, zodat de bezoeker die aan de voet staat, het gehele beeld rustig aan zich kan laten ontrollen. Een beeld met kleursymbolen, vormsymbolen, met een spanningsveld richting de zesde zuil die langzaam boven de rest uitgroeit. Symbool voor toekomst. Een climax waarbij namen van weggevoerde joden uit Nijkerk in een wit met rood kader staan, omlijst door boekrollen, gesteund (bijna ondersteund) door lager gelegen blauw-witte zuilen, de kleuren van Israël. Een climax die liefdevol is. Een symbool, waarvan wij hopen, voor een sterke grote toekomst.’

Digitaal Joods Monument
Een aantal joodse oorlogsslachtoffers dat op dit gedenkteken vermeld staat, is tevens opgenomen in het ‘Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland‘. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.

Onder het kopje ‘Geschiedenis’ op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.

Het ‘Joods monument’ in Nijkerk is opgericht ter nagedachtenis aan 48 joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en in concentratiekampen zijn omgebracht.

De namen van de 48 joodse slachtoffers luiden:

Emanuel Cohen, Frits Cohen, Theodora Cohen, Femia Colthof, Sander Colthof, Rosetta Colthof-Cohen, Abraham Fortuijn, Izaak Fortuijn, Kaatje Fortuijn, Leo Fortuijn, Jetje Fortuijn-Vos, Abraham Hamburger, Abraham Hamburger, Henri Hamburger, Sam Hamburger, Eva Johanna Hamburger-Jacobs, Sara Hamburger-Rood, Isaac Hammelburg, Judith Hammelburg-van der Hoeden, Henri van der Hoeden, Johanna van der Hoeden, Samuel van der Hoeden, Elisabeth van der Hoeden-Fortuijn, Johanna van der Hoeden-Turksma, Anna de Liever, Berthie de Liever, Gesina de Liever, Joseph de Liever, Mozes de Liever, Reina de Liever, Rika Sophia de Liever-Serphos, Margaretha de Liver, Philip de Liver, Samuel de Liver, Sophia de Liver, Hinne de Liver-Cohen, Petronella de Liver-Nihom, Izak Mok, Jansje Mok, Leentje Mok, Sara Mok-van der Hoeden, Jozeph Nihom, Louise Polak, Betsy de Rooij, Lina de Rooij, Karel Spanjar, Mozes Spanjar en Bela Spanjar-Dormits.

Oprichting
De oprichting was een initiatief van Stichting Joods Monument Nijkerk, die de weggevoerde joden een symbolische plaats in Nijkerk wilde geven.

Onthulling
Het monument is onthuld op 9 april 2002 door Louk de Liever en kleinzoon.

Locatie
Het monument is geplaatst op de hoek Bruins Slotlaan/Vetkamp te Nijkerk.

Bronnen

• Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Gelderland van H. Hamburger en J.C Regtien, met medewerking van Fr. van Echten (Bedum, Uitgeverij Profiel, 2005). ISBN 90 5294 333 8;
• Stichting Joods Monument Nijkerk.