Zeist, ‘Niet Weer | Nooit Meer’

Vorm en materiaal
Het monument ‘Niet Weer | Nooit Meer’ in Zeist is een granieten gedenksteen in de vorm van een poort. Door deze deurpost kan men het verzetsmonument aan de andere kant van het Walkartpark zien. De steen is 2 meter 45 hoog, 1 meter 45 breed en 30 centimeter diep.

Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:

‘NIET WEER | NOOIT MEER

WEGGEHAALD EN VERMOORD.
ZEIST 1940 -1945’.

Op de twee posten zijn de namen van 102 joodse oorlogsslachtoffers aangebracht.

Symboliek
De deurpost zonder deur staat symbool voor de weggevoerde bewoners die niet meer thuisgekomen zijn.

Wijzigingen
In maart 2023 zijn 51 nieuwe namen met leeftijden toegevoegd aan het monument naar aanleiding van een onderzoek door Gerrit van der Vorst, Heleen bij ‘t Vuur en Martin Slootweg. Op 18 april 2023 werd het monument teruggeplaatst.

Digitaal Joods Monument
De joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staan, zijn tevens opgenomen in het ‘Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland‘. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.

Onder het kopje ‘Geschiedenis’ op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.

Het monument ‘Niet Weer | Nooit Meer’ in Zeist is opgericht ter nagedachtenis aan de 102 joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en in concentratiekampen zijn omgebracht. Met dit gedenkteken zijn de namen van de slachtoffers terug in Zeist en wordt de gemeenschap ertoe aangespoord om erop toe te zien dat dit nooit meer zal gebeuren.

De 102 namen van de joodse medeburgers die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd luiden:

Raphael Altmann, Martijn Altmann, Edgard Alvares Correa, Joseph Bannet, Jeannette Bannet-Levi, Joseph Bannet, John Bannet, Rosette Bannet, Jeannette Bannet, Martinus Barrik Bles, Julius Bendien, Julius Boas, Hein Boasson, Bernard van Buuren, Libettha Cahen-Hartog, Wilhelmina Cauveren-van Witsen, Elisabeth Cohen, Hartog Cohen Kloot, Reisel Dallman-Rakower, Eva van Dantzig, Ida Dreyfuss-Dreijfuss, Liliane Dreyfuss, Alfred Elias, Henri Elzas, Elisabeth Elzas-de Vries, Jaap Elzas, Henriette Enthoven-van Lier, Fronica Frank-Schott, Louis van Gelderen, Maurits Goudsmit, Sophie Goudsmit-van den Berg, Tinie Goudsmit, Louise Goudsmit, Rebecca Garnada-Rimini, Reintje Hartogs-Soesman, Anna Hecht-Cohen, Maurits Hegt, Carl Hesdörffer, Albert Heijmann, Helene Heijmann-Levy, Selma Hirsch-Sussmann, Martha Holz-Cunow, Necha Jachcel, Regiene Jacobs, Lilli Jäger-Heijmann, Minna Joseph-Benjamin, Edgar Kisch, Edith Kisch-Siebenschein, Barend Konijn, Chaskel Kramer, Emma Kramer,

Henriette Kramer, Hartog Krant, Leon Kratzenstein, Joseph Kroon, Leonora Kuijt, Teophilia Lasker, Karl Lauinger, Hanna Lauinger, Thomas Lauinger, Andreas Lauinger, Esther Lelyveld, Margaretha Levie, Corry de Levie, Johanna Levy, Kathinka Liebstaedter-Wolf, Bernard van Lier, Eliazar Marcus, Willem Neukircher, Amalie Obermeijer-Benjamin, Ludwig Oppenheimer, Henriette van Ploeg, Samuel Polak, Rosa Ritter-Norden, Daniël van Rooijen, Bloeme van Rooijen-Zeehandelaar, Paula Rosenberger, Laura Rosenfeld, Isaak Salomon, Emma Salomon-Cohn, Minna Salomon, Bernard Samuels, Sophia Samuels-Zendijk, Karl Schlosz, Elizabeth Simons, Margarete Steiner-Henschel, Julie Stiasny-Rinkel, Walther Sundheimer, Sara Thalheimer-Kleemann, Eliazer Tierlier, Engeltje Tierlier-Zurel, Edo Tierlier, Nico Tierlier, Alfred Unger, Jacques Vieijra, Selina Vijevano, Abraham van West, Sofie Wiener-Büchenbacher, Else Wittenberg, Rebekka Worms, Henri Zondervan en Martha Zurel.

Deze namen zijn ontleend aan onze publicatie Zij zochten Adullam in Zeist. Overzicht van de joodse inwoners van de gemeente Zeist, 1940-1945 (Zeist 2001).

Het overzicht van de joodse inwoners is tot stand gekomen na een uitgebreid onderzoek van het bevolkingsregister en van twee opgaven die door de burgemeester aan de commissaris der provincie Utrecht en Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters werden verstrekt. Zoals in ons boek wordt vermeld (p. 18) ontbrak de opgave van 23 juni 1941 in het gemeentearchief. Deze opgave is teruggevonden in een archief dat berust bij Het Utrechts Archief. In maart 2004 ontving het Gemeentearchief Zeist een kopie van de opgave. Uit controle van deze gegevens met de namen vermeld in Zij zochten Adullam in Zeist blijkt dat slechts één naam hieraan behoeft te worden toegevoegd, waardoor het aantal omgekomen joden op 103 komt. Het gaat om Willy Swart, geboren te Amsterdam op 8 september 1916. Zij woonde van 3 februari 1937 tot 21 mei 1942 in Zeist. Zij was verpleegster in de Willem Arntszhoeve. Op 3 september 1943 is zij in Auschwitz overleden.

Oprichting
Het Gemeentearchief Zeist nam eind jaren tachtig van de vorige eeuw het initiatief tot het in beeld brengen van de joodse bevolkingsgroep tijdens de jaren 1940-1945. Tijdens de dodenherdenking in 1989 bracht ds. A. Corporaal als spreker tijdens de bijeenkomst in de kerk van de Evangelische Broedergemeente en in 1995 mevrouw ds. L.C.J. Reedijk-Boersma deze gegevens onder de aandacht van hun gehoor. Beiden pleitten voor een monument. In de Zeister samenleving werd de behoefte gevoeld te komen tot het oprichten van een gedenkteken voor de omgekomen joodse ingezetenen, hetgeen tot een initiatief uit de gemeenteraad leidde en deze in zijn vergadering op 10 mei 1995 hiertoe besloot.

Onthulling
Het monument is onthuld op 23 april 2001 door burgemeester R.G. Boekhoven.

Locatie
Het monument is geplaatst in het Walkartpark aan de Slotlaan in Zeist.

Bronnen

• De heer R.P.M. Rhoen;
• Gemeente Zeist;
• Zij zochten Adullam in Zeist. Overzicht van de joodse inwoners van de gemeente Zeist, 1940-1945 (Zeist 2001);
• RTV Utrecht.

Voor meer informatie
U kunt het register raadplegen van sinds 1940 in oorlogssituaties omgekomen militairen en burgers met als laatste woonplaats Zeist of in Zeist gewoond hebbend, en van militairen en burgers die in Zeist begraven liggen of gelegen hebben op http://www.rhoen.nl/.