Oudemirdum, monument in het bos Elfbergen

Conny Wittekoek-Wissink | 10 feb 2023

Johannes Wissink (04.04.1920 – 28.02.1945)

Jan was een avontuurlijk ingestelde jongen uit een Haags gezin van zeven jongens en een meisje, waar hij de op een na jongste was. In 1939 begon hij als scheepstimmerman bij de Marine en na de capitulatie in 1940 vertrok hij naar Friesland, waar hij in Sneek werk en zijn grote liefde, de drie jaar jongere Trijnie Zijlstra, vond. Daar kreeg hij zijn eerste contacten met mensen uit het verzet. Toen zijn hele familie moest evacueren vanwege de aanleg van de Atlantikwall was hij een tijdje terug in Den Haag. Van januari tot mei 1943 was hij in Amsterdam actief voor het verzet tot de grond hem daar te heet onder de voeten werd. In mei 1943 moest hij zich als krijgsgevangene melden in Amersfoort, wat hij niet van plan was, waarna hij onderdook in Friesland en zich aansloot bij het verzet in Sneek. Hij wilde zijn vrijheid en die van zijn landgenoten terug. Onder een van zijn schuilnamen, Alex, hield hij zich onder meer bezig met wapenvervoer en sabotage. Later werd hij Sabotagecommandant van de Knokploeg Gaastmeer Oudega.
Gaastmeer was een belangrijk knooppunt van verzet waar ook mannen als Peter Tazelaar (Soldaat van Oranje), Lykele Faber, Philip Pander, Haitze Wiersma en Pieter Wijbenga opereerden. De laatste drie vormden het TRIO dat contact met Districtoperatieleiders en de Prins (Bernard) onderhield om inlichtingen over de Duitse bezetting in kaart te brengen en om bij de bevrijding snel te kunnen handelen. Jan was niet bang aangelegd en voerde met anderen de meest gevaarlijke opdrachten uit. Zo was hij ook betrokken bij de bevrijding van verzetsmensen uit het politiebureau in Sneek op 12 februari 1945 die, net als de legendarische overval op 8 december 1944 in de gevangenis van Leeuwarden, zonder bloedvergieten verliep. Een deel van de mensen deed aan beide overvallen mee. Jan was daarbij verantwoordelijk voor de liquidatie van een meedogenloze landwachter. Zijn verloofde Trijnie werkte als koerierster voor het verzet. Hun families waren niet bekend met hun verzetsactiviteiten. Veel joodse mensen en mannen die aan de Arbeitseinsatz wilden ontkomen, doken onder in Friesland. Het werd de belangrijkste onderduikprovincie van Nederland. Razzia’s namen toe en steeds meer mensen werden opgepakt. De Sicherheitsdienst zat het verzet op de hielen. Na verraad werd een belangrijke verzetsgroep in Woudsend rond huisarts Bonga opgerold. Hij sneed zijn polsen door en diende zichzelf nog snel gif toe, maar dat werd opgemerkt. Het gaf een paar dagen uitstel omdat hij niet meteen verhoord kon worden.
Jacob Wilbers, een van de opgepakte mannen, die al langer de spanning niet aankon en door dokter Bonga afzijdig van de groep werd gehouden, sloeg meteen door en vertelde waar wapens lagen verborgen en noemde namen van verzetsmensen, waaronder die van Jan Wissink. In de school werd dezelfde dag nog een inval gedaan. De dag erna, op 24 februari 1945, zette de SD het gebied af en hield met 40 SD’ers en Landwachters een razzia. In een SD-auto die door het gebied reed zat Jacob Wilbers met de SD’ers Strobel en Conraad, gevreesde jodenjagers. Toen hij Jan zag rennen wees hij hem aan als zijnde Sabotagecommandant. Jan die de groep had zien naderen, had kort ervoor nog Matthijs Westra, het hoofd van het verzet in Gaastmeer Oudega gewaarschuwd, die zich op de valreep met zijn gezin in veiligheid kon brengen. Hij probeerde zelf nog een onderduikadres te bereiken maar werd gesnapt en gevangen genomen. Hij had bezwarend materiaal op zak, waardoor ze wisten een goede vangst te hebben gedaan. Ze zagen in hem een terrorist. Het huis en het garagebedrijf van Westra, die als Oberterrorist werd gezien, maar ontkwam, werd door brand met de grond gelijk gemaakt. Een actie van de SD die, evenals executies, vaak werd uitgevoerd als vergelding.
Al gelijk na te zijn opgepakt werd Jan hard onder handen genomen. Op het politiebureau volgden vier dagen van zware mishandelingen, waarin hij niets losliet. Hij heeft nog wel belangrijke informatie door weten te geven aan zijn verzetscollega’s, voor hij er zo slecht aan toe was dat praten, eten en bewegen niet meer gingen. Er is door zijn verzetsmaten nog geprobeerd hem een pistool toe te spelen, maar die had hij niet meer kunnen hanteren. Trijnie heeft wanhopig geprobeerd om het verzet te bewegen hem te bevrijden, waaraan ze zelf wilde meedoen. Die missie was kansloos. Met Jacob Wilbers, degene die hem had aangewezen aan de SD (en die van geen enkel nut meer voor hen was) werd hij op 28 februari 1945 in alle vroegte geboeid in een auto afgevoerd en in het geheim meegenomen naar een bos bij Oudemirdum. Daar werd de kuil gegraven, mogelijk door henzelf waar ze – na door het hoofd en borst te zijn geschoten – in zijn gesmeten om nooit meer gevonden te worden. Dat werden zij gelukkig wel. Aan een lange onzekere tijd kwam daarmee voor de familie een eind. In Den Haag is Jan op 10 juli 1945 met militaire eer herbegraven op Nieuw EykenDuynen in Den Haag. Hij is 24 jaar oud geworden. Hij stond bij de Friezen in hoog aanzien. Voormalige verzetscollega’s roemden zijn betrouwbaarheid en onverschrokkenheid en noemden hem ,,De Hollandse Leeuw onder de Vrije Friezen”. De groep Bonga werd door het verzet uit de cel bevrijd op 6 maart 1945. Tot Trijnie’s grote verdriet zat Jan daar niet bij.
Jans ouders, zijn zus en zes broers hoorden het nieuws van zijn dood pas op 30 juni. Postuum werd aan Jan het Oorlogsherinneringskruis toegekend met de gesp “Nederland Mei 1940”.

Den Haag, Conny Wittekoek-Wissink