Spijkenisse, ‘RAF-monument’

Vorm en materiaal
Het ‘RAF-monument’ in Spijkenisse (gemeente Nissewaard) is een vliegtuigpropeller, geplaatst op een zwart marmeren voetstuk. De bovenkant van het voetstuk is voorzien van een laag aluminium. Het gewicht van dit gedenkteken bedraagt 1.500 kg. (excl. fundering).

Teksten
De tekst op de voorzijde van het voetstuk luidt:

‘ROYAL AIR FORCE
8 – 11 – 1941’.

De tekst op de zijkanten van het voetstuk luidt:

‘VERWRONGEN MAAR NIET VERSLAGEN’.

Symboliek
De heer C.P. van Bokkem omschreef zijn ontwerp als volgt: ‘Er werd van uitgegaan dat aan de oorspronkelijke, door oorlogshandelingen vervormde propeller, niets zou worden gewijzigd, maar gelaten worden zoals deze was gevonden, met verbogen bladen en gescheurd aandrijfgedeelte. Tevens zou er niets moeten gebeuren aan de geoxydeerde delen als gevolg van alcoholgebruik tijdens ijsafzetting. Het monument zou een plaatselijk karakter moeten hebben, begrijpelijk voor de Spijkenissers die leefden in de omgeving en de tijd waar en wanneer deze tragedie zich afspeelde en begrijpelijk en vertrouwd voor de Spijkenissers die nu in deze omgeving leven en werken. Daarom is door het gemeentebestuur besloten het monument te plaatsen op de plaats waar de propeller indertijd is gevonden.

De zwarte marmeren sokkel geeft aan de donkere aarde waarin de propeller zo lang, vergeten, heeft gelegen. De aluminium laag op de sokkel verbeeldt de totale destructie van het toestel na de crash. De draden op deze lagen symboliseren het web van oorlog en tijd, waaraan de propeller (symbool van kracht) zich ontworstelt. De zes ronde aluminium monden op het voetstuk symboliseren de omgekomen bemanningsleden, die wijzen op de waanzin van de oorlogen en schijnen te roepen “nooit meer”. Deze monden zijn geplaatst in een cirkel ten teken van de eeuwigheid. De propeller staat gericht naar de thuisbasis met twee bladen als V-vorm naar boven gericht, als teken van de uiteindelijke overwinning.’

Wijzigingen
In 2022 is de omgeving van het monument opgeknapt. Er is een voetpad aangelegd en en een informatiebord geplaatst.

Het ‘RAF-monument’ in Spijkenisse (gemeente Nissewaard) is opgericht ter nagedachtenis aan de zeven omgekomen bemanningsleden van de Short Stirling bommenwerper die in de nacht van 7 op 8 november 1941 bij Hekelingen is neergestort.

De namen van de zeven omgekomen bemanningsleden luiden:

Sgt. E. Brooks (front gunner), sgt. C.H. Chesman (rear gunner), sgt. M.S. Jacobs (2e piloot), sgt. E. Johnstone (wir. operator), J.W.C. Morris (piloot), sgt. B. Wallwork (navigator) en sgt. C. Walton (flight engineer).

De hele bemanning ligt begraven in het geallieerde Erehof in Rotterdam.

In november 1941 zette de Royal Air Force 400 bommenwerpers in voor een missie naar het vasteland. Te midden van deze groep vliegtuigen bevond zich ook een Short Stirling bommenwerper. Het was de N6091 van de 7th Squadron R.A.F. Bomber Command, gestationeerd op de basis Oakington, onder bevel van captain sgt. J.W. Morris. Het weer was slecht en veel toestellen begonnen problemen te krijgen met hun brandstofvoorraad. Die nacht verloor de RAF 37 vliegtuigen, waarvan de meeste door brandstofgebrek. Deze konden hun basis niet meer bereiken en stortten neer in de Noordzee.

De Stirling bommenwerper van captain sergiant. J.W. Morris verongelukte echter door een andere oorzaak. Dit toestel werd om circa 1 uur in de nacht getroffen door luchtafweergeschut van de Duitse Flakgruppe Rotterdam. De bommenwerper vatte vlam en stortte neer. Een brandend deel van het vliegtuig kwam neer in de polder ‘Welplaat’, op de boerderij van de familie Zevenbergen. De hoeve werd totaal verwoest. Het gedeelte van het toestel waarin de bemanningsleden zaten, stortte neer in de polder Brabant, op het land van Maarten van der Meer. Bij de crash kwamen alle bemanningsleden om het leven.

Oprichting
Bij het opruimen van de vliegtuigresten miste de bezetter een van de propellers. Zoals later zou blijken, was deze terecht gekomen in een nabij gelegen watering. Toen in mei 1976 zes jongens uit Spijkenisse aan het slootjespringen waren, zagen ze iets boven water uitsteken. Dit bleek de vermiste propeller van de Short Stirling te zijn. Een aantal dagen later is de propeller in aanwezigheid van de mijnopruimingsdienst en de heer G.J. Zwanenburg (bergingsofficier van de Koninklijke Luchtmacht) uitgegraven, geïdentificeerd en naar de stadswerf van Spijkenisse gebracht.

Daar heeft de propeller opgeslagen gelegen tot begin 1990. In dat jaar kwam de heer J. Holsteijn de roestende propeller tegen. Het idee dat dit onderdeel van een neergeschoten geallieerd vliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog daar lag als oud vuil liet de heer Holsteijn niet los. Samen met zijn collega, de heer C.P. van Bokkem, kwam hij met het plan een monument van de propeller te maken, ter nagedachtenis aan de omgekomen bemanningsleden. Toen het ontwerp af was, werd door het gemeentebestuur bepaald dat dit monument op de plek waar de propeller indertijd is gevonden, zou worden geplaatst.

Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1990. Bij de plechtigheid waren oud-militairen, een deputatie van Engelse oorlogsvliegers, gemeenteraadsleden en andere geïnteresseerden aanwezig. Na toespraken van de heer Brammerlo (lid van de gemeenteraad), de heer J. Holsteijn (een van de initiatiefnemers) en mevrouw S. van ‘t Verlaat, werd het monument door de ontwerper C.P. van Bokkem overgedragen aan de burgemeester van Spijkenisse, de heer C. (Cees) de Groen. De burgemeester benadrukte dat vrijheid en wederzijds begrip verworvenheden zijn die gewaarborgd dienen te worden.

Bronnen

• Gemeente Spijkenisse;
• Zijn tweede vlucht door C.P. van Bokkem (Rotterdam, v/d Rhee, 1990).