Het monument
Vorm en materiaal
‘Sjofar’ is een bronzen plaquette naar een schilderij van Jip Wijngaarden uit 2005, getiteld ‘Sjofar’. ‘Sjofar’ is een oproep tot gedenken en bezinning. Het verbeeldt een ‘profeet’ die op een ramshoorn blaast. Daaronder staat een groep mensen met koffers bij een spoorlijn. Aan de linkerkant is een dorpje met huizen en kerk waarbij de ramen en deuren ontbreken.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘GEDENK DE JOODSE INWONERS VAN WINTERSWIJK DIE WERDEN
WEGGEVOERD NAAR DE CONCENTRATIEKAMPEN EN NIET MEER
TERUGKWAMEN.
JOM HA SHOA 2010.’
Symboliek
De kunstenares Jip Wijngaarden verwoordt de symboliek als volgt:
‘Zij wijst op de verschillende taferelen die te zien zijn: in de eerste plaats de ‘profeet’ met de ramshoorn die, zwevend in de lucht, oproept tot gedenken’, een activiteit van je hoofd en je hart. Er is een rij mensen te zien, een aantal van hen met koffertjes. Er is een zwangere vrouw die ook een klein kind aan de hand houdt. En al die mensen zijn op weg naar de spoorlijn waarover ze weggevoerd zullen worden. Aan de overkant van de spoorlijn een dorpje met een opvallend detail: de ramen en deuren ontbreken aan de huizen en aan de kerk. “Waren we blind voor wat er gebeurde of wilden we het niet zien?”, zo vraagt Jip zich af. Een klemmende en beklemmende vraag.’
De geschiedenis
Het monument herinnert aan de 326 Joodse inwoners van Winterswijk die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Onthulling
Het monument werd op 11 april 2010 onthuld door Mirjam Schwarz van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’ als vertegenwoordigster van de Joodse gemeenschap van Winterswijk. Regiodirecteur-Noordoost van de NS dhr. Arjan Bleeker, hield bij deze gelegenheid een toespraak. De middag stond in het teken van ‘De stilte verscheuren’. Henk Vis las een gedicht voor onder die titel dat door hem speciaal voor deze gelegenheid geschreven is:
‘De stilte verscheuren
Stilte is er in soorten:
De verbaasde stilte
om alles wat er gebeurt
met de mensen om je heen:
klanten, buren, vrienden
worden vijanden genoemd
De angstige stilte
om ontdekt te worden
terwijl je verstopt zit
om ontdekt te worden
terwijl je probeert te helpen
De verbijsterende stilte
die achterblijft
als het lawaai van arrestaties
verstomd is
en huizen leeg zijn
De beschaamde stilte
om wat niet gedaan is
om klanten, buren, vrienden
te hulp te komen
en bij te staan
De onverschillige stilte
die niet ziet en niet hoort
die zich wegdraait
van wat anderen
wordt aangedaan
De stilte van het verdriet
om wie geweest zijn
en nooit weerkomen
om zoveel
vernietigde levens
De stilte van het gedenken
die anderen tegemoet komt
hen omarmt
hen in de ogen kijkt
en om vergeving vraagt…
…die stilte
mogen wij misschien vragen
van elkaar.
Hierna vertelde rabbijn E. Philipson uit Enschede over het blazen op de ramshoorn: met de verschillende tonen van de ramshoorn roep je op tot boetedoening en verzoening, tot attent zijn en gewaarschuwd zijn. Met de tonen kun je ook het huilen van mensen laten horen, het verdriet om zoveel verkeerds dat gebeurd is.
Daarna was er enige tijd een diepe stilte…
…die verbroken werd door het geluid van het scheurende papier dat door Mirjam Schwarz, lid van de Joodse gemeenschap van Winterswijk en lid van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’ , weggehaald werd van het nieuwe gedenkteken.’
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De plaquette bevindt zich op het NS-station van Winterswijk.
