Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘De Zwerfkei’ van de Coba Pulskenslaan in Tilburg is een zwerfkei, waarop vier bronzen plaatjes bevestigd zijn.
Teksten
De teksten op de plaatjes luiden:
‘JACQUES STEWART NOTT
26 JAAR R.A.F. AUSTRALIË.’
‘RONALD ARTHUR WALKER
21 JAAR R.A.F. ENGELAND.’
‘ROY EDWARD CARTER
23 JAAR R.A.F. CANADA.’
‘DEZE DRIE PILOTEN ZIJN OP 9 JULI 1944
GEFUSILLEERD TEN HUIZEN VAN DE
VERZETSSTRIJDSTER COBA PULSKENS.
COBA IS VERGAST IN HET CONCENTRATIEKAMP
RAVENSBRÜCK IN FEBRUARI 1945.’
Wijziging
De zwerfkei is in 2007 een kwartslag gedraaid en in een geplaveide border geplaatst. In 2017 is het monument van de oorspronkelijke locatie aan de Coba Pulskenslaan verplaatst naar het nieuwe Vrijheidspark.
De geschiedenis
Het monument ‘De Zwerfkei’ van de Coba Pulskenslaan in Tilburg is opgericht ter nagedachtenis aan deze verzetsstrijdster en aan drie geallieerde piloten die op 9 juli 1944 in haar huis door de bezetter werden gearresteerd en gefusilleerd.
De namen van de drie slachtoffers luiden:
Roy Edward Carter, Jacques Stewart Nott en Ronald Arthur Walker.
Jacoba Pulskens (1884-1945) is een bekende figuur uit het Tilburgse verzet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bood zij onderdak aan joden, verzetslieden en gestrande geallieerde piloten. Bij dit gevaarlijke verzetswerk kreeg zij hulp van haar broer Klaas, de buren en het kruideniersechtpaar Anna en Sjef van Eerdewijk dat de onderduikers van distributiebonnen voorzag. Op 8 juli 1944 vroeg stadsgenote Leonie van Harssel aan Coba of zij vijf piloten in huis wilde nemen, die vervolgens via een ontsnappingsroute door België en Frankrijk (de zogeheten ‘escape-lines’) naar het vrije Engeland zouden terugkeren. Terwijl de Australiër Knott, de Canadees Carter en de Engelsman Walker al spoedig arriveerden, waren de andere twee nog onderweg uit de richting Eindhoven. In Moergestel vielen deze piloten bij een Duitse controle door de mand doordat ze geen Nederlands spraken. Bij een van de begeleiders werd een briefje met het adres van Coba Pulskens gevonden.
De volgende dag (zondag 9 juli 1944) drong een overvalcommando van de Gestapo Pulskens’ huis aan de Diepenstraat binnen. In strijd met de regels van het oorlogsrecht werden de drie ondergedoken piloten niet krijgsgevangen genomen, maar terstond in de keuken en de achtertuin doodgeschoten. De 60-jarige Pulskens werd gearresteerd en op transport gesteld naar Ravenbrück, een concentratiekamp voor vrouwen. In februari 1945 werd zij hier vergast. Volgens overlevenden had de verzetsvrouw vrijwillig de plaats ingenomen van een moeder met kinderen, in de hoop daardoor hun levens te redden. Ook Leonie van Harssel werd gearresteerd en naar Ravenbrück gedeporteerd. Zij heeft de verschrikkingen van het kamp overleefd. De stoffelijke overschotten van de gefusilleerde piloten zijn nimmer teruggevonden. Vermoedelijk werden ze naar Vught overgebracht om gecremeerd te worden.
Oprichting
De oprichting was een initiatief van een groep buurtbewoners.
Onthulling
Het monument is onthuld op 27 oktober 1984.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Gemeente Tilburg;
- Heemkundekring ‘Tilborch’;
- Maandblad Aantreden van juni 1955, nr. 6, uitgegeven door de Nederlandse Vereniging van Ex-politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd;
- www.oorlogsmusea.nl
Voor meer informatie
- www.kunstbuitenbinnentilburg.nl;
- Tilburg in Beeld 1945-1980 van Ronald Peeters;
- Jaren van Verduistering, Tilburg 1940-1945 van Frank Janse.
